برگزاری دوره آموزشی تاب‌آوری از فرد تا سازمان

به گزارش روابط عمومی معاونت درمان، تاب‌آوری سازمانی، جزئی از سرمایۀ روانشناختی بوده و مفهومی است که برای مقابلۀ سازمان با مخاطرات محیطی و موقعیت‌های چالشی مفهوم‌سازی می‌شود. بدین منظور با توجه به لزوم آشنایی پرسنل شاغل در معاونت درمان با مفهوم تاب‌آوری و اهمیت شناخت آن در ارتقاء دانش و به دست آوردن تفکر و مهارت‌های خودمدیریتی بهتر در برابر اختلالات و تغییرات محیطی، دوره آموزشی "تاب‌آوری از فرد تا سازمان" با تدریس دکتر محمدرضا مقدسی، مدیر و موسس خانه تا‌ب‌آوری ایران، در روز چهارشنبه 19 دی ماه 1403 در محل سالن اجتماعات معاونت درمان برگزار شد.

دکتر مقدسی اظهار کرد: خط تولید تاب‌آوری مدیریت است. مدیریت یعنی خردمندی و خرد ورزی. اگر ما درگیر بدکارکردی‌های سازمانی و مدیریتی باشیم منابع تباه خواهند شد.

دکتر مقدسی در توضیح شکل‌گیری مفهوم تاب‌آوری این چنین بیان کرد: گاهی فشار عامل ایجاد کننده اختلال یا فشار عامل تهدید کننده سلامت به قدری زیاد می‌شود که موجب بهم‌ریختگی و اختلال در زندگی فرد می‌شود. بدین منظور تاب آوری در بحران ها (Disasters Resilience)، یکی از مفاهیم بسیار مهم نظری و کاربردی در مدیریت بحران در سال‌های اخیر بوده است. اگر بتوان علی رغم شرایط پرتنش و آسیب زا، نتیجه‌ای خوب بدست آورد، این اتفاق خوب ثمره قدرت تاب‌آوری است. در واقع تاب‌آوری قدرت پیش‌بینی کنند‌گی و حاکمیت شرایط سخت را نمی پذیرد و با سازگاری و سازندگی در شرایط پر تنش راه ارتقا و توسعه را گشوده و امکان ادامه دادن و بالندگی را فراهم می‌کند. همچنین تاب‌آوری در مقابل آسیب پذیری قرار می‌گیرد. اگر چه بر سر تعریف آن توافق جامعی وجود ندارد اما برای ساخت آن حداقل به وجود دو عنصر شرایط سخت و نتیجه خوب نیاز است.

دکتر مقدسی در ادامه بیان کرد: منطق تاب‌آوری چیزی شبیه به واکسیناسیون است که با تزریق عامل بیماری‌زای خفیف شده، فرد را در مراحلی با یکسری چالش‌ مواجه می‌سازد تا در نهایت سیستم قوی‌تر از قبل به کارکرد خود ادامه داده و منجر به رشد و تعالی فرد شود.

وی در تشریح مفهوم سازگاری و پایداری و تفاوت آن با مفهوم تاب‌آوری عنوان کرد: عبور موفقیت‌آمیز از مختصات ناملایمات و بحران‌ها، تاب‌آوری محسوب می‌شود؛ عبوری که در آن مفهومی چون رشد مطرح نباشد چیزی جز سازگاری و پایداری نیست.

در ادامه دکتر مقدسی ضمن اشاره به مطالعه طولی 40ساله دکتر امی ورنر (Emmy E. Werner) بر روی ۶۹۸ نوزاد متولد شده در جزیره کائوآی هاوایی دستاوردهای این پژوهشگر برجسته تاب‌آوری را اینگونه توصیف کرد: کودکانی که با وجود شرایط چالش‌برانگیز تاب‌آوری نشان دادند، ویژگی‌های قابل توجهی از جمله سطح فعالیت بالا، کم بودن تحریک‌پذیری، سازگاری اجتماعی و عدم تمایل به افسردگی داشتند. آن‌ها همچنین مهارت‌های حل مسئله را به خوبی توسعه دادند و ارزیابی واقع‌بینانه‌ای از موقعیت‌ها داشتند. تنها دو سوم از کودکان در زیرگروه‌ها با چالش‌های جدی مانند ناتوانی‌های یادگیری، مصرف مواد مخدر و بیکاری مزمن مواجه بودند. با این حال، یک سوم باقی‌مانده دارای مشاغل معنادار و خانواده‌های خوشبختی بودند و تا سن 40 سالگی نیز هیچ نشانه‌ای از مصرف مواد مخدر یا زندانی شدن را نشان ندادند. مطالعات ایشان، موسوم به مطالعات پیشتاز تاب‌آوری، نه تنها راه‌های تاب‌آوری را برای کودکانی که با ناملایمات روبرو هستند روشن کرده است، بلکه چارچوبی برای درک اینکه چگونه روابط حمایتی و نقاط قوت شخصی می‌توانند علیرغم شرایط چالش‌برانگیز باعث رشد مثبت شوند، فراهم کرده است. دانش بشری زمان وقوع حادثه را نمی‌تواند پیش‌بینی کند. زمانی که نتوانیم در بخش نظری پیش‌بینی کنیم آن وقت در برنامه‌های عملی نیز عقب‌تر خواهیم بود. زیرا قابلیت پیش‌بینی، ظرفیت و قابلیت محدودی است و ما در موقعیت‌هایی می‌توانیم به صورت پیشگیرانه رفتار کنیم که در بخش نظری و آینده پژوهی قدرت داشته باشیم. وقتی که اقدامات پیشگیرانه را موثر تر دنبال کنیم در نهایت به توانایی و تاب‌آوری می‌رسیم.

دکتر مقدسی در پایان به موج های مطالعاتی در حوزه تاب آوری اشاره کرده و افزود: موج اول توجه و تمرکز اصلی خود را به شناسایی و توصیف ویژگی های افراد تاب آور اختصاص داده است و نتیجه آن فهرست کردن بسیاری از ویژگی ها و یا به عبارتی دیگر معرفی کیفیت های شخصی و شخصیتی افراد تاب آور است. از عمده ترین این خصوصیات می‌توان به شوخ طبعی، جرات‌مندی و قدرت ابراز وجود، توان حل مساله، حمایت طلبی، نوع دوستی، خوش‌بینی و امید اشاره کرد .در موج دوم مطالعات شیوه‌های اکتساب، تقویت و توسعه تاب آوری مورد توجه و تمرکز اصلی بوده است که رویکرد اصلی و عمده آن تاکید برمولفه‌های حمایتی و محافظ تقویت کننده تاب آوری و روش‌های بدست آوری و اکتساب آن است .در ادامه موج سوم پژوهش‌ها با محوریت بهینه سازی و اهمیت آن در تحمل سختی‌ها و حفظ سلامت اجتماعی و قدرت بالندگی خود را به ما معرفی می‌کند. موج چهارم تاب آوری توجه و تمرکز خود را به مسائل پس‌زایشی (اپی ژنتیک)، عصب شناسی و نوروفیزیولوژی معطوف داشته است. تحقیقات موج چهارم توانسته ظرف مدت کوتاهی تاثیرات بسیار مهمی در روند مطالعات و فضای دانشگاهی تاب‌آوری ایجاد کند و این روند کماکان ادامه دارد.