هوش مصنوعی و کاربرد آن در روانشناسی

بررسی کاربردهای هوش مصنوعی در روانشناسی

در سال‌های اخیر، هوش مصنوعی پیشرفت زیادی کرده و در حوزه‌های مختلفی از جمله طراحی، تولید محتوا، حمل و نقل، مالی و پزشکی از آن استفاده می‌کنند. این فناوری هوشمند به دلیل داشتن توانایی بالا در پردازش حجم گسترده‌ای از داده‌ها، یک انقلاب در روانشناسی ایجاد کرده و قادر است بسیاری از مشکلات سلامت روان از جمله افسردگی، اختلالات یادگیری، مشکلات روانشناختی و ... را حل کند.

هوش مصنوعی و روانشناسی

روانشناسی رشته‌ای است که به شناخت و تحلیل ذهن انسان‌ها پرداخته، رفتارها و هیجانات انسانی را بررسی می‌کند. این رشته زیرشاخه‌های مختلفی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به روانشناسی بالینی، علوم شناختی، روانشناسی تربیتی و روانشناسی صنعتی و سازمانی اشاره کرد.

اما کاربرد هوش مصنوعی در روانشناسی چیست و چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟

هوش مصنوعی یا AI مجموعه‌ای از الگوریتم‌ها است که با کمک آن‌ها از داده‌ها و اطلاعات یاد گرفته و بر طبق آن اطلاعات، تصمیم می‌گیرد. بنابراین AI این قابلیت را دارد که مسائل و فرایندهای پیچیده روانشناسی را درک کرده و این رشته را متحول کند. به طوری که این فناوری راهکارهایی را ارائه می‌کند که پیدا کردن آن‌ها از روش‌های روانشناختی سنتی امکان‌پذیر نبود.

هوش مصنوعی در روانشناسی کاربردهای زیادی دارد. به‌عنوان مثال می‌توان از این ابزار برای تجزیه و تحلیل داده‌های بزرگ استفاده و الگوهای مختلف روانشناختی را پیدا کرد. این داده‌ها و الگوها به محققان کمک می‌کند تا مسائل مربوط به سلامت روانی انسان مثل افسردگی و اضطراب را خیلی زود تشخیص داد و درمان موثری را برای آن ارائه کنند.

همچنین می‌توان به کمک هوش مصنوعی روانشناسی، دستیارهای مجازی یا همان ربات‌ها را توسعه داد تا افراد به جای مشاوره با روانشناس، با این ربات‌ها گفتگو کنند. این دستیارها به صورت بیست و چهار ساعته در دسترس هستند و از هر کجا می‌توان با آن‌ها گفتگو کرد و هیچ محدودیت مکانی ندارد؛ تنها چیزی که نیاز دارید، یک کامپیوتر یا گوشی و دسترسی به اینترنت است. البته کاربرد هوش مصنوعی در روانشناسی فقط محدود به این موارد نمی‌شود و می‌توان از آن برای آموزش پزشکان جدید، انجام کارهای اداری و پیش‌بینی برخی از اختلالات روانی اشاره کرد.

نمونه‌هایی از کاربرد هوش مصنوعی در روانشناسی

با گسترش هوش مصنوعی، انجام بسیاری از کارها برای روانشناسان، درمانگران و مشاوران ساده‌تر از گذشته شده است. چرا که این فناوری می‌تواند با تحلیل‌های داده‌هایی همچون ضربان قلب، دمای بدن، حالت‌های چهره و ... اطلاعات ارزشمندی را برای پزشک ارائه دهد. هوش مصنوعی نه تنها این داده‌ها را در اختیار متخصصان قرار می‌دهد، بلکه سوابق بیماران را نگهداری کرده و برخی از اقدامات را به طور خودکار انجام می‌دهد. نتیجه همه این کارها باعث آزاد شدن زمان ارزشمند افراد متخصص می‌شود تا تحقیقات بیشتری را انجام دهند. در ادامه، برخی از کاربردهای AI در روانشناسی را بررسی خواهیم کرد.

- درمانگران مجازی

درمانگران یا تراپیست‌ها، متخصصانی هستند که برای درمان و توانبخشی افراد آموزش دیده‌اند. در واقع هدف این متخصصان، حل مشکلات روحی افراد و کمک به داشتن یک زندگی بهتر است. در این نوع از روانشناسی ذهن، متخصص مشکلات افراد را به طور دقیق بررسی کرده و راه حل مناسبی را برای رفع آن پیدا می‌کند.

درمانگر مجازی یک ربات هوش مصنوعی است که به افراد مشاوره داده و به آن‌ها برای حل مشکلات روحی‌شان کمک می‌کند. این ربات با کمک پردازش زبان طبیعی و یادگیری ماشین، گفتار کاربران را تجزیه و تحلیل کرده و پاسخ‌های مناسبی به آن‌ها ارائه می‌دهد. به این ربات‌ها می‌توان به صورت بیست و چهار ساعته دسترسی داشت. بنابراین یک ابزار ارزشمند برای افرادی است که به روانشناس و خدمات روان درمانی دسترسی ندارند.

- تست توانایی شناختی (آزمون شناختی)

دومین کاربرد هوش مصنوعی در روانشناسی، تجزیه تست‌های شناختی است. هوش مصنوعی با کمک الگوریتم‌های یادگیری ماشین می‌تواند آزمون‌های شناختی افراد را تجزیه و تحلیل کرده و الگوهای ذهنی آن‌ها را شناسایی کند. این مساله به محققان و روانشناسان کمک می‌کند تا بیماری‌هایی همچون زوال عقل یا آلزایمر را زودتر تشخیص داده و درمان مناسبی را ارائه کنند.

- پیشگیری از خودکشی

الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توانند داده‌های شبکه‌های اجتماعی افراد را تجزیه و تحلیل کرده و افرادی که در معرض خودکشی هستند را شناسایی کنند. از این اطلاعات می‌توان برای پیشگیری از وقوع این مشکل و انجام اقدامات هدفمندانه استفاده کرد.

- تصویربرداری از مغز

دیگر کاربرد هوش مصنوعی در روانشناسی، تصویربرداری از مغز است. الگوریتم‌های یادگیری ماشین می‌توانند داده‌هایی بزرگ حاصل از اسکن مغز را تجزیه و تحلیل کرده و الگوهای مناطق مختلف مغز را شناسایی کنند. محققان با کمک این اطلاعات می‌توانند مفاهیمی همچون توجه، حافظه و تصمیم‌گیری را بهتر درک کرده و مکانیسم آن‌ها را متوجه شوند.

- کاربرد هوش مصنوعی در روانشناسی برای تشخیص و برنامه‌ریزی درمان

با کمک ابزارهای هوش مصنوعی می‌توان سلامت روان افراد را به طور دقیق تشخیص و درمان مناسبی را ارائه داد. به این صورت که هوش مصنوعی علائم، تاریخچه پزشکی و سایر داده‌های مربوط به بیمار را تجزیه و تحلیل کرده و بهترین راه درمان را پیشنهاد می‌کند. بنابراین می‌توان برای هر بیمار برنامه درمانی منحصر به فرد و شخصی ایجاد کرد.

- استفاده از هوش مصنوعی برای انجام تست‌های روانشناختی

همانطور که در بالا نیز اشاره کردیم، یکی از کاربردهای هوش مصنوعی در روانشناسی، تجزیه و تحلیل داده‌های مربوط به تست های روانشناختی است. برای اینکه با این مساله بیشتر آشنا شوید، در ادامه چند روش برای استفاده از هوش مصنوعی در تست‌های روانشاسی را آورده‌ایم.

امتیازدهی خودکار: با کمک الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توان به صورت خودکار به تست‌های روانشناختی امتیاز داد. اینکار باعث صرفه‌جویی در زمان شده و خطای انسانی را به حداقل می‌رسد. این در حالی است که قبلا برای امتیازدهی نیاز به نیروی انسانی بود و به همین دلیل مدت زیادی طول می‌کشید.

تست تطبیقی: هوش مصنوعی سطح دشواری سوالات را بر اساس پاسخ‌های قبلی افراد تنظیم کرده و دقت آزمون را بالا می‌برد. بنابراین از پرسیدن سوالات آسان یا سخت، جلوگیری می‌شود.

-پردازش زبان طبیعی (NLP): پردازش زبان طبیعی به هوش مصنوعی این قابلیت را می‌دهد تا پاسخ‌های کتبی کاربر را تجزیه و تحلیل کرده و ارزشمندی‌ها و حالات فکری و عاطفی را تشخیص دهد.

- تحلیل داده‌های بیومتریک: از دیگر کاربرد هوش مصنوعی در روانشناسی، تحلیل داده‌های بیومتریک مثل ضربان قلب و حالات چهره است. هوش مصنوعی با تجزیه این داده‌ها، احساسات و حالات عاطفی فرد را تشخیص می‌دهد.

- پیش‌بینی و تشخیص زودهنگام: هوش مصنوعی قادر است الگوهای روانشناختی افراد را با تحلیل داده‌ها تشخیص داده و به پزشکان در شناسایی زودهنگام بسیاری از بیماری‌های روانی کمک کند.

کاربرد هوش مصنوعی در روانشناسی شناختی

این رشته از روانشناسی به مطالعه فرایندهای ذهنی همچون ادراک، حافظه، حل مساله، توجه و تصمیم‌گیری می‌پردازد. روانشناسی شناختی با وجود جدید بودن، به سرعت در حال رشد است و تبدیل به یکی از محبوب‌ترین رشته‌ها شده است. در سال‌های اخیر نیز با ورود هوش مصنوعی به این رشته، محققان با سرعت زیادی تحقیقات خود را پیش می‌برند. کاربرد هوش مصنوعی در روانشناسی شناختی زیاد است که در ادامه برخی از آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

- تجزیه و تحلیل حجم زیادی از داده‌ها: الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توانند حجم گسترده‌ای از داده‌ها را بررسی کرده و الگوها را شناسایی کنند. در حالی که با استفاده از روش آماری سنتی، اینکار خیلی سخت و گاهی ناممکن است. محققان با این قابلیت می‌توانند مدل‌های دقیقی از فرایندهای شناختی را ایجاد کرده و ارتباط بین آن‌ها را درک کنند.

- بررسی عملکرد مغز: محققان با کمک هوش مصنوعی می‌توانند فرایندهای شناختی مغز را مورد آزمایش قرار داده و با عملکرد مغز آشنا شوند. با الگوریتم‌های AI می‌توان نحوه پردازش اطلاعات بصری توسط مغز را شبیه‌سازی و درک بهتری از عملکرد مغز به دست آورد. به طور مثال در بخشی از کتاب هوش (استورات ریچی) یک روانشناس در دهه 1980 ادعا داشت چندین هوش وجود دارد و هوش فقط محدود به هوش عمومی نمی‌شود. در آن زمان این روانشناس نتوانست ادعا خود را ثابت کند اما در حال حاضر با کمک هوش مصنوعی می‌توان موارد مشابه را به طور دقیق تحلیل و بررسی کرد.

- تصویربرداری عصبی: هوش مصنوعی به متخصصان این امکان را می‌دهد تا فعالیت‌های عصبی را تشخیص داده و رابطه بین مناطق مختلف مغز و عملکرد آن‌ها را بررسی کنند.

اپلیکیشن‌ های روانشناسی مبتنی بر هوش مصنوعی

کاربرد هوش مصنوعی در روانشناسی فقط محدود به متخصصان این رشته نمی‌شود. در حال حاضر اپلیکیشن‌های روانشناسی زیادی به وجود آمده‌اند که با کمک الگوریتم‌های یادگیری ماشین، رفتار کاربران را تحلیل کرده و پیشنهادهایی را برای داشتن سلامت روان آن‌ها ارائه می‌کنند. به طور مثال اگر سطح استرس‌ بیشتر باشد، ورزش صبحگاهی را به شما پیشنهاد می‌کنند. برخی از این اپلیکیشن‌ها عبارتند از:

Woebot: دستیار هوشمند برای ایجاد عادت‌های مثبت در زندگی

Youper: کمک به درمان استرس، اضطراب و افسردگی

Replika: یک ربات هوش مصنوعی است که به افراد مبتلا به استرس و اضطراب کمک می‌کند

Tess: ارائه استراتژی‌های مقابله با بیماری‌های روانی و کمک به درمان آن‌ها

جمع‌بندی

با اینکه نمی‌توان برای روانشناسان و مهارت‌های آنان جایگزینی را تعیین کرد، اما با این وجود، هوش مصنوعی نقش بسیار مهمی در تشخیص و درمان بسیاری بیماری‌ها ایفا می‌کند. این فناوری قادر است حجم گسترده‌ای از داده‌ها را بررسی کرده و الگوهای ذهنی و رابطه بین آن‌ها را تشخیص دهد. این مساله به محققان کمک می‌کند تا بیماری‌ها و مشکلات روانی را خیلی سریع‌تر تشخیص داده و درمان مناسبی برای آن ارائه دهند. همچنین هوش مصنوعی می‌تواند برخی از مشکلات را پیش‌بینی کرده و جلوی اتفاق افتادن آن‌ها را بگیرد. بنابراین کاربرد هوش مصنوعی در روانشناسی بسیار زیاد بوده و استفاده صحیح از آن، به روانشناسان در تشخیص دقیق کمک می‌کند.

 منبع : مکتوب ، مجله علمی آموزشی مکتب خونه