والدین سمی

والدین سمی:

اصطلاح والدین سمی کمی مبهم است و احتمالا هرکدام از ما تعریف متفاوتی برای آن داریم. اغلب، والدین ازخودراضی، دارای اختلالات روانی، سوءاستفاده‌گر، از نظر احساسی نابالغ و معتاد به الکل یا موادمخدر را به‌عنوان والدین سمی می‌شناسیم.

کودکان، حتی آن هایی که والدین سمی دارند، تصور می‌کنند همه پدر و مادرها شبیه به هم هستند. آن ها چون هیچ مبنایی برای مقایسه ندارند، فکر می‌کنند خانواده‌های دیگر هم مانند خانواده آن ها با قوانین ناکارآمد اداره می‌شوند و همه والدین بی‌رحم، غیرقابل‌دسترس یا کنترل‌کننده‌اند؛ ولی درنهایت متوجه می‌شوند که والدینی که ازنظر احساسی و روحی سالم‌اند، به احساسات کودکانشان توجه و آن ها را تشویق می‌کنند تا به‌دنبال رؤیاهایشان بروند، برای اشتباهاتشان معذرت‌خواهی می‌کنند و به‌شکلی محترمانه درباره مشکلات صحبت می‌کنند. اینجاست که متوجه می‌شوند پدر یا مادرشان متفاوت‌اند.

والدین سمی درد و رنج و مشکلات روحی زیادی برای کودکان خود ایجاد می‌کنند. خبر خوب این است که می‌توان بر اثرات منفی والدین سمی غلبه کرد. اولین گام در این راه این است که نشانه‌های والدین سمی را بشناسیم و با مشکلات احساسی و دلایل ناکارآمدی آن ها آشنا شویم.

نشانه‌های والدین سمی:

- والدین سمی خود‌مدار هستند و گنجایش کمی برای همدلی دارند: آن ها همیشه نیازهای خود را در اولویت قرار می‌دهند و احساسات و نیازهای دیگران را در نظر نمی‌گیرند. آن ها به این فکر نمی‌کنند که رفتارشان چه اثری بر دیگران دارد و به‌سختی می‌توانند احساسات دیگران را درک کنند.

- بی‌ادب هستند: آن ها نمی‌توانند حتی ذره‌ای به فرزندان خود احترام بگذارند و با ادب و مهربانی رفتار کنند.

- ازنظر احساسی واکنش‌پذیر هستند: والدین سمی اغلب نمی‌توانند احساساتشان را کنترل کنند. آن ها غیرقابل‌پیش‌بینی هستند و همه‌چیز را بیش از اندازه بزرگ می‌کنند.

- کنترل‌گر هستند: آن ها می‌خواهند به فرزندان خود بگویند چه کاری باید انجام دهند و چه زمانی و چگونه باید آن را انجام دهند.

- خشمگین هستند: آن ها خشن و پرخاشگر هستند یا پرخاشگری منفعل دارند و فرزندان خود را با گوشه‌وکنایه‌های زیرلب، عمدی فراموش‌کردن مسائل یا با قهرکردن آزار می‌دهند.

- ایرادگیر هستند: هر کاری که فرزندانشان انجام می دهند، هرگز از آن ها راضی نمی‌شوند. آن ها در همه‌چیز عیب و ایرادی پیدا می‌کنند.

- حیله‌گر هستند: با تغییردادن واقعیت سعی می‌کنند خودشان را خوب جلوه بدهند. آن ها از احساس گناه، انکار و ناچیزشمردن برای رسیدن به خواسته‌هایشان استفاده می‌کنند.

- سرزنش‌گر هستند: آن ها مسئولیت رفتار و نقش‌ خود را در ناکارآمدی خانواده  رانمی‌پذیرند و همه تقصیرها را به گردن فرزندان می‌اندازند.

- پرتوقع هستند: آن ها از فرزندان خود انتظار دارند تا همه‌ کارهایشان را کنار بگذارند و فقط به نیازهای آن ها رسیدگی کنند. توجهی به آن ها، برنامه ریزی ها و نیازهایشان ندارند؛ فقط خودشان اهمیت دارند و فرزندان باید هر کاری از دستشان برمی‌آید، برای نجات آن ها انجام دهند.

- مایه آبروریزی هستند: رفتار ناشایستی دارند؛ برای نمونه لطیفه‌‌های نامناسب تعریف می‌کنند، وارد مشاجره‌های فیزیکی می‌شوند و شوخی‌های ناشایست می‌کنند و درکل طوری رفتار می‌کنند که فرزندان خجالت می‌کشند. آن ها را به‌عنوان والدین‌شان معرفی کنند.

- بی‌رحم هستند: والدین سمی کارهایی می‌کنند و چیزهایی می‌گویند که به‌شدت بی‌رحمانه‌اند. آن ها فرزندان را مسخره می‌کنند، آن ها را با اسامی ناشایست صدا می‌کنند، نقطه‌ضعف‌های آن ها را خاطرنشان می‌کنند و عمدا موضوعاتی را پیش می‌کشند که به آن ها حساس هستند.

- حریم را رعایت نمی‌کنند: آن ها در مسائل شخصی فرزندان دخالت می‌کنند و نمی‌پذیرند که آن ها فردی بالغ و کاملا مستقل هستند. آن ها می‌خواهند مسائل شخصی زندگی فرزندانشان را بدانند، به حریم خصوصی شان احترام نمی‌گذارند، ایمیل‌هایشان را باز می‌کنند، بدون دعوت به خانه شان می‌آیند، بدون اینکه از آن ها بخواهند، نصیحت‌تشان می‌کنند و در تربیت فرزندان آن ها دخالت می‌کنند.

- شما را درگیر می‌کنند: والدین سمی اعتمادی ناسالم به شما دارند. آن ها اطلاعات شخصی زیادی (مثلا اسرار و مشکلات زندگی زناشویی‌شان) را با شما در میان می‌گذارند و انتظار دارند مهم‌ترین منبع پشتیبانی احساسی برای آن ها باشید.

- همیشه با فرزندان خود رقابت می‌کنند: نه‌تنها همیشه می‌خواهند حق داشته باشند، بلکه به‌گونه‌ای رفتار می‌کنند که گویی رقیب فرزندان هستند؛ بنابراین به‌جای اینکه برای موفقیت آن ها خوش‌حال باشند، تلاش می‌کنند آن را ناچیز بشمرند یا آنان را نادیده بگیرند.

-وقتی فرزندان با آن ها وقت می‌گذرانند، با آن ها حرف می‌زنند یا به آن ها فکر می‌کنند، احساس بدی به فرزندان دست می دهد: آخرین نشانه والدین سمی به احساسی که فرزندان به آن ها دارند، مربوط می‌شود و نه به کارهایی که آن ها انجام می‌دهند.
اگر شما هم از این دست والدین دارید وقتی آنها را می‌بینید، حالتان بد می‌شود. از حرف‌زدن با آن ها وحشت دارید و حتی فکرکردن به آن ها باعث می‌شود بدنتان منقبض و دلتان آشوب شود. شاید دوباره خاطرات بدتان را به یاد بیاورید. انرژی منفی آن ها به همه کارهای شما صدمه می‌زند. اگر با والدین سمی بزرگ شده باشید، احتمالا تشویق نشده‌اید که احساسات خودتان را داشته باشید و احتمالا متوجه آن ها نمی‌شوید؛ پس حتما به احساساتتان توجه کنید و دقت کنید که آیا والدین‌تان خشم، ناراحتی، احساس گناه یا احساسات منفی دیگری را در شما بیدار می‌کنند یا خیر؟

از والدین سمی فاصله بگیرید:

در اینجا فاصله‌گرفتن ازلحاظ احساسی مدنظر است و نه دوری یا نزدیکی فیزیکی. این یعنی واکنش نشان ندهید، مسائل را به خود نگیرید و خود را مسئول نیازها، خواسته‌ها و احساسات دیگران ندانید. یکی از نشانه‌های والدین سمی این است که می‌توانند به‌راحتی شما را تحریک کنند؛ زیرا نقاط ‌ضعفتان را دقیقا می‌شناسند. شاید حتی اگر از لحاظ فیزیکی نیز از آن ها دور باشید، بازهم نتوانید به‌راحتی خود را ازنظر احساسی از آن ها جدا کنید و مجبور شوید به رفتارهای آن ها واکنش نشان دهید.

گاهی بعضی افراد به همین دلیل یا به‌خاطر کینه‌هایی که از کودکی در آن ها مانده، کلا از خانواده‌ جدا می‌شوند. فاصله‌گرفتن در هر رابطه مسمومی مفید است؛ بااین‌حال همین‌طور که در بالا گفتیم، این جدایی فیزیکی شاید نتواند مشکلات را از پایه حل کند. در چنین مواقعی مشورت با روان‌کاو می‌تواند مفید باشد. شما می‌توانید با روان‌شناس مشورت کنید و هر بار که به دیدن پدر و مادرتان می‌روید، نکته‌هایی را که در جلسه‌های روان درمانی یاد گرفته‌اید، تمرین کنید.

قاطع باشید و برایشان حدومرز مشخص کنید:

گاهی وقتی با والدین سمی زندگی می‌کنید، به‌سختی می‌توانید رفتاری سالم داشته باشید. شما احترام به حریم‌ها را در خانواده یاد می‌گیرید. شاید مشخص‌کردن حدومرز برای والدین‌تان کار دشواری باشد. شاید مادری داشته باشید که هر روز به شما زنگ می‌زند یا خواهر و برادری که معتاد است یا همیشه از شما پول می‌گیرد. اگر قوانین جدید برای خودتان وضع کنید، آن ها مسلما مقاومت می‌کنند. شاید نتوانید این قوانین را به‌صورت شفاهی با آن ها مطرح کنید و برای فهماندن این قوانین مجبور شوید از خانواده‌تان فاصله بگیرید؛ درهرحال باید در وضع این قوانین و عمل به آن ها استوار باشید و به‌راحتی کوتاه نیایید.

گاهی تنها کاری که می‌توانید انجام دهید، این است که روی خودتان کار کنید. این به این معنی نیست که پدر و مادرتان تغییر خواهند کرد؛ اما شما می‌توانید تغییر کنید. راه‌حل گاهی بخشیدن است و گاهی گفت‌و‌گو. وقتی با والدین سمی روبه‌رو هستید، باید چند نکته مهم را در نظر بگیرید:

-پدر و مادرتان مجبور نیستند اصلاح شوند تا شما حالتان خوب شود؛

-با جدایی فیزیکی از پدر و مادرتان آن ها اصلاح نخواهند شد؛

-شما مانند پدر و مادرتان نیستید؛

-آن افراد آزاردهنده‌ای هم نیستید که پدر و مادرتان شما را به آن ها متهم می‌کنند؛

-مجبور نیستید پدر و مادرتان را دوست داشته باشید؛

-شاید اعتیاد یا سوء‌استفاده‌های والدین‌تان شما را تحریک کند. برای آن ها حدومرز بگذارید و فاصله‌گرفتن از آن ها را تمرین کنید؛

-شما نمی‌توانید اعضای خانواده‌تان را تغییر یا نجات دهید؛

-متضاد عشق، بی‌تفاوتی است و نه نفرت یا خشم؛

-متنفربودن از فرد دیگر با دوست‌داشتن خودتان تداخل ایجاد می‌کند؛

-خشم یا کینه حل‌نشده به شما آسیب می‌زند

 

 

منبع: فوروارد،سوزان .والدین سمی . ترجمه : فاطمه موحد پارسا .۱۳۹۹. ناشر : انتشارات الینا